Nowe kryteria oceny projektów realizowanych w FEP 2021-2027, czyli wypełnienie zasady DNSH

06.10.2022
Zapisz w moje

Zasada „nie czyń poważnych szkód" (ang. Do No Significant Harm, DNSH) jest nową zasadą horyzontalną dla przedsięwzięć wspieranych środkami Unii Europejskiej w perspektywie finansowej 2021-2027. Nadanie jej rangi zasady horyzontalnej oznacza, że ma być ona stosowana w projektach powszechnie, przekrojowo, w możliwie szerokim zakresie.

Zgodnie z normami prawnymi Polityki Spójności, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Fundusz Spójności powinny wspierać działania, które są zgodne ze standardami i priorytetami Unii w zakresie klimatu i środowiska oraz nie powodują poważnych szkód dla celów środowiskowych w rozumieniu art. 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2020/852 w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniającego rozporządzenie (UE) 2019/2088 (UE) (tzw. taksonomia).

Rozpatrywane cele środowiskowe to:

  1. łagodzenie zmian klimatu,
  2. adaptacja do zmian klimatu,
  3. zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych i morskich,
  4. gospodarka o obiegu zamkniętym, w tym zapobieganie powstawaniu odpadów i recykling,
  5. zapobieganie zanieczyszczeniom powietrza, wody lub gleby i jego kontrola,
  6. ochrona i odbudowa bioróżnorodności oraz ekosystemów.

Co stanowi poważne szkody dla celów środowiskowych?

  1. Dla łagodzenia zmian klimatu to znaczące emisje gazów cieplarnianych,
  2. Dla adaptacji do zmian klimatu to prowadzenie do nasilenia niekorzystnych skutków obecnych i oczekiwanych, przyszłych warunków klimatycznych, wywieranych na daną działalność lub na ludzi, przyrodę, aktywa,
  3. Dla zrównoważonego wykorzystywania i ochrony zasobów wodnych i morskich to szkodzenie dobremu stanowi lub dobremu potencjałowi ekologicznemu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych lub dobremu stanowi środowiska wód morskich,
  4. Dla gospodarki o obiegu zamkniętym, w tym zapobiegania powstawaniu odpadów i recyklingu to znaczący brak efektywności w wykorzystaniu materiałów lub w bezpośrednim lub pośrednim wykorzystywaniu zasobów naturalnych lub działania prowadzące do znaczącego zwiększenia wytwarzania, spalania lub unieszkodliwiania odpadów lub jeżeli długotrwałe składowanie odpadów może wyrządzać poważne i długoterminowe szkody dla środowiska.
  5. Dla zapobiegania zanieczyszczeniom powietrza, wody lub gleby i jego kontroli to znaczący wzrost emisji zanieczyszczeń do powietrza, wody lub ziemi. Zanieczyszczenie to także hałas, drgania, energia cieplna, promieniowanie czy światło.
  6. Dla ochrony i odbudowy bioróżnorodności i ekosystemów to szkodzenie w znaczącym stopniu dobremu stanowi i odporności ekosystemów lub szkodliwość dla stanu zachowania siedlisk i gatunków, w tym siedlisk i gatunków objętych zakresem zainteresowania Unii (m.in. w formie obszarów sieci Natura 2000, czy obszarów UNESCO).

Państwa członkowskie zostały zobowiązane do dokonania oceny zgodności z zasadą DNSH każdego z programów realizujących Umowę Partnerstwa. Ma to zapewnić, że dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej będzie udzielone jedynie projektom spełniającym zasadę DNSH.

W odniesieniu do Programu Fundusze Europejskie dla Pomorza 2021-2027 (dalej FEP 2021-2027) opracowano dokument pn. „Analiza spełniania zasady DNSH dla projektu Programu Fundusze Europejskie dla Pomorza". Ocenę przeprowadzono dla wszystkich typów działań możliwych do wsparcia w ramach celów szczegółowych ujętych w siedmiu Priorytetach projektu FEP, także dla Priorytetów Pomocy Technicznej.

Praktyczne zastosowanie zasady DNSH w projektach realizowanych w ramach FEP

Wypełnienie danej zasady zostanie osiągnięte poprzez zastosowanie odpowiednich kryteriów wyboru projektów. Kryteria wyboru będą odnosić się do wszystkich celów środowiskowych wymienionych wyżej. Będą one dostosowane do charakteru danego działania. Oznacza to, że nie trzeba będzie wykonywać indywidualnej oceny zgodności z zasadą DNSH dla poszczególnych projektów, a jedynie wykazać ich zgodność z zasadą.

Wykazanie zgodności z zasadą DNSH możliwe będzie przez różnorodne środki, dobrane odpowiednio do specyfiki i zakresu rzeczowego projektu. Przestrzeganie zasady DNSH obowiązuje na wszystkich etapach wdrażania Programu, czyli dotyczy przygotowania projektów, ich oceny, realizacji czy rozliczania. Przykładowymi środkami są:

  1. Na etapie przygotowania dokumentacji do wniosku o dofinansowanie:
  • sporządzenie audytu energetycznego, audytu efektywności energetycznej,
  • wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej (w zależności od trybu realizacji projektu),
  • uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach,
  • uzyskanie zgłoszenia / decyzji geologicznej (w zależności od trybu realizacji projektu),
  • uzyskanie zgłoszenia / pozwolenia wodnoprawnego (w zależności od trybu realizacji projektu).
  1. Na etapie ubiegania się o dofinansowanie:
  • załączenie do wniosku o dofinansowanie m.in. wyżej wymienionych dokumentów,
  • podanie stosownych informacji np. we wniosku o dofinansowanie, Studium Wykonalności, czy w odpowiednim tematycznie formularzu.
  1. Na etapie realizacji projektu w zależności od jego zakresu i specyfiki:
  • przygotowanie dokumentacji przetargowej potwierdzającej stosowanie zielonych zamówień,
  • pozyskanie kart, świadectw, deklaracji potwierdzających pochodzenie, jakość, bezpieczeństwo zastosowanych w projekcie materiałów, urządzeń itp.,
  • przestrzeganie obowiązujących przepisów dot. ochrony środowiska na etapie budowy np. zapisów decyzji na wycinkę drzew i krzewów, decyzji derogacyjnych wydanych na podstawie art. 56 ustawy o ochronie przyrody, zgłoszeń i decyzji wydanych na podstawie art. 118 ustawy o ochronie przyrody, decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, karty przekazania odpadów i udokumentowanie ich przykładowo sprawozdaniami, protokołami, czy wpisami do dziennika budowy potwierdzającymi przestrzeganie tych warunków,
  • analizy spełniania wymagań konkluzji BAT (ang. Best Available Techniques) - najlepszych dostępnych technik,
  • wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego, raporty realizacji celów środowiskowych w ramach systemów zarządzania środowiskowego (np. ISO 14001),
  • ewidencjonowanie gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza,
  • ewidencjonowanie odpadów,
  • ewidencjonowanie zużywanej wody, produkowanych ścieków,
  • prowadzenie działalności zgodnie z zezwoleniami eksploatacyjnymi uzyskanymi na potrzeby projektu (np. z pozwoleniem wodnoprawnym na usługi wodne, pozwoleniem zintegrowanym, pozwoleniem na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach, pozwoleniami z zakresu gospodarki odpadami) i udokumentowanie tego przykładowo sprawozdaniami, protokołami potwierdzającymi przestrzeganie warunków. 

Dokumentacja z procesu inwestycyjnego oraz prowadzonej już działalności będzie podlegała weryfikacji pod kątem spełnienia zasady DNSH na etapie kontroli projektu przeprowadzanej przez Instytucję Zarządzającą FEP. Przy wprowadzaniu zmian w projektach zgodność projektu z zasadą „nie czyń poważnych szkód" nadal będzie musiała zostać zapewniona.

Więcej informacji o zasadzie „nie czyń poważnych szkód" można znaleźć w materiałach zamieszczonych w poniższych linkach: