Kolejna, 20. już rocznica przystąpienia Polski do Unii Europejskiej to doskonały moment na podsumowanie korzyści płynących z obecności Pomorza we Wspólnocie Europejskiej. A tych nie brakuje. Widzimy je na co dzień.

Województwo pomorskie jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się regionów w Polsce, który w okresie ostatnich 20 lat bardzo dobrze wykorzystał szansę obecności w Unii Europejskiej.

W skali makroekonomicznej od 2004 roku Pomorze znacząco zmniejszyło dystans zamożności, czyli wartości PKB na jednego mieszkańca. W momencie wejścia do UE wartość PKB województwa pomorskiego stanowiła 50% średniej unijnej. W 2021 r. było to już 75%. W wartościach rzeczywistych to prawie poczwórny wzrost wartości: z 52,6 mld zł w 2004 r. do 191,4 mld zł w 2022 r To duży sukces na tle innych polskich regionów. Podobnie zwiększyła się wartość eksportu województwa pomorskiego. W 2004 roku było to 22,2 mld zł, a w 2022 roku – już niemalże czterokrotnie więcej, bo 83,3 mld zł. To korzyści wynikające głównie z udziału Pomorza w otwartym rynku na terenie UE.

Kwestie makroekonomiczne nie wyczerpują jednak obrazu wszystkich pozytywnych przemian, na które warto zwrócić uwagę w kontekście ostatniego 20-lecia. 

Obecność w Unii Europejskiej to dla Pomorza także wielka szansa na nowe inwestycje w regionie poprzez wykorzystanie Funduszy Europejskich. Pomorskie z sukcesem wykorzystało tę możliwość.

Od momentu przystąpienia do UE województwo pomorskie pozyskało ponad 59 mld zł ze środków unijnych, dzięki którym zrealizowano ponad 40 tysięcy projektów. W ramach tych środków ponad 20 mld zł to fundusze zarządzane przez Zarząd Województwa Pomorskiego w ramach kolejnych edycji programów regionalnych.

Środki z Funduszy Europejskich zainwestowaliśmy m.in. w nowe drogi, linie kolejowe, pociągi, nowoczesne budynki szpitali i specjalistyczny sprzęt, ochronę środowiska, rozwój energetyki odnawialnej, rewitalizacje miast, projekty z zakresy kultury i turystyki, wsparcie seniorów i osób z niepełnosprawnościami, edukację oraz szkolenia podnoszące kwalifikacje pracowników i osób bezrobotnych. Również przedsiębiorcy skorzystali ze wsparcia na wzrost konkurencyjności, rozwój innowacji lub zwiększenie eksportu towarów lub usług.

Fundusze Europejskie dały możliwość realizacji w regionie inwestycji ważnych dla jego zrównoważonego rozwoju, takich jak: budowa Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, rozbudowa Portu Lotniczego w Gdańsku, portów morskich w Gdańsku i Gdyni, realizacja pomorskiego odcinka trasy S7, przebudowy dróg wojewódzkich i linii kolejowych, utworzenie Europejskiego Centrum Solidarności, Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego w Gdyni czy Centrum Kompetencji STOS Politechniki Gdańskiej.

Zobacz, jakie przykładowe inwestycje zostały zrealizowane w województwie pomorskim dzięki środkom z UE:

Dostępny i szybki transport

Największą i niezwykle ambitną inwestycją Samorządu Województwa Pomorskiego jest Pomorska Kolej Metropolitalna. W ciągu roku PKM przewozi ok. 5 mln podróżnych i ich liczba powoli rośnie. Pokazuje to, jak bardzo potrzebna była to inwestycja. Z wybudowanych tras i zakupionych dzięki środkom unijnym pociągów korzystają na co dzień tysiące osób, przemieszczając się po regionie w drodze do pracy czy szkoły. Obecnie planowana jest budowa nowej linii kolejowej w południowej części Gdańska, zwanej na roboczo PKM Południa.

Jeszcze większą, bo sięgającą 5,9 mln liczbę podróżnych, odprawiono na gdańskim lotnisku w 2023 roku. Inwestycje zrealizowane i nadal realizowane w Porcie Lotniczym Gdańsk im. Lecha Wałęsy, w szczególności budowa i rozbudowa terminala pasażerskiego, otwierają Pomorze na świat. Dziś to 3 największe lotnisko w Polsce. Obecnie realizowane są kolejne inwestycje służące rozwoju przepustowości gdańskiego lotniska. 

W zakresie dróg Zarząd Województwa Pomorskiego zainwestował m.in. w przebudowy dróg, które stanowią dojazdy do węzłów autostrady A1. Wykonane zostały dojazdy do węzłów „Rusocin", „Pelplin" i „Kopytkowo". Zakończone zostały budowy lub modernizacji następujących odcinków dróg wojewódzkich:

• 222 na odcinku Gdańsk-Starogard Gdański,
• 222 i 229 na odcinku od Starogardu Gdańskiego przez Jabłowo do węzła A1,
• 224 na odcinku od Godziszewo do węzła autostrady A1 „Stanisławie",
• 521 na odcinku Kwidzyn - Prabuty,
• 188 na odcinku Człuchów - Debrzno,
• 203 na odcinku Ustka - granica województwa,
• 209 na odcinku Borzytuchom – Bytów,
• 214 na odcinku Łeba-Białogarda wraz z budową obwodnicy m. Wicko,
• obwodnicy Kartuz w ciągu DW nr 211,
• 211 na odcinku Mojusz - Kartuzy,
• 515 od m. Malbork do m. Grzymała.

Kluczowa była także realizacja dzięki środkom unijnym pomorskiego odcinka trasy S7.

Drogowe inwestycje unijne połączyły kluczowe miasta regionu oraz odciążyły ruch drogowy wewnątrz miast poprzez przebudowę układów komunikacyjnych lub budowę obwodnic. Wśród tych projektów są m.in.: przebudowy węzłów przesiadkowych w Gdyni i Tczewie, ulic Poniatowskiego, Grunwaldzkiej i Sobieskiego w Słupsku oraz Łostowickiej i Havla w Gdańsku. Imponującą inwestycją miasta Gdańska finansowaną ze środków unijnych było wykonanie tunelu pod Martą Wisłą.

Przebudowane zostały także ulice w wielu mniejszych miastach.  

Środki unijne wsparły rozwój transportu zbiorowego w miastach. Nowe autobusy zakupiono m.in. w Gdyni, Słupsku i Starogardzie Gdańskim.

Dzięki środkom unijnym inwestujemy w efektywną mobilność miejską: modernizujemy 34 węzły przesiadkowe w miastach, m.in. w Gdańsku, Rumi, Tczewie, Starogardzie Gdańskim, Chojnicach i Kwidzynie, które umożliwią połączenie wewnętrznie i zewnętrznie miasta sieciami dróg, linii kolejowych, tras rowerowych, obsługą publicznego transportu autobusowego i tramwajowego. 

Województwo pomorskie jest też liderem w rozwoju komunikacji rowerowej. W perspektywie 2007-2013 zrealizowano projekt rowerowy na obszarze Trójmiasta, w ramach którego powstały ponad 42 km tras rowerowych. W perspektywie 2014-2020 samorząd województwa wraz z gminnymi partnerami buduje ponad 660 km szlaków rowerowych wzdłuż Wisły oraz wzdłuż brzegu Bałtyku.

W ramach projektów z zakresu infrastruktury kolejowej wsparte zostały połączenia, które są istotne z punktu widzenia przewozów pasażerskich i towarowych, m.in. zmodernizowano tzw. helski korytarz kolejowy na trasie Reda – Hel oraz Kościerzyna - Gdynia. Obecnie remontujemy kolejne 3 trasy kolejowe, w tym linię Szybkiej Kolei Miejskiej z Gdańska Śródmieścia do Rumi.   Samorząd Województwa Pomorskiego zakupił 10 nowoczesnych pociągów IMPULS na linii Gdynia – Słupsk i Gdynia – Elbląg.

Planuje się, że dzięki środkom z nowej pespektywy na lata 2021-2027 zakupionych zostanie 31 nowoczesnych pociągów do obsługi połączeń regionalnych oraz trasy Szybkiej Kolei Miejskiej z Gdańska do Wejherowa. Wartość całej inwestycji zakupu pociągów wyniesie ponad 1,1 mld zł. Szacuje się, że dofinansowanie z Funduszy Europejskich wyniesie ponad 650 mln zł. Dodatkowo zaplanowano zakup 10 pojazdów kolejowych z KPO na kwotę ponad 345 mln zł.

Infrastruktura i sprzęt dla szpitali

Fundusze unijne zmieniły także pomorską służbę zdrowia. Budowane są nowe obiekty szpitali i remontowane istniejące budynki. Finansujemy zakup specjalistycznego sprzętu oraz cyfryzację usług medycznych. Rozpoczęto realizację wielu programów profilaktycznych, tak by mieszkańcy Pomorza mogli skuteczniej walczyć z chorobami cywilizacyjnymi.

Unijne inwestycje to specjalistyczny sprzęt (m. in. tomografy komputerowe i rezonanse magnetyczne), oraz remonty w takich podmiotach leczniczych jak: Wojewódzkie Centrum Onkologii, Gdyńskie Centrum Onkologii, szpital Morski i szpital św. Wincentego a Paulo w Gdyni, szpital św. Wojciecha w Gdańsku, szpital im. J.K. Łukowicza w Chojnicach czy szpital specjalistyczny w Słupsku. To inwestycje kluczowe dla efektywnej i skutecznej opieki i leczenia osób zmagającymi się z chorobami cywilizacyjnymi, takimi jak nowotwory, cukrzyca czy choroby układu sercowo-naczyniowego.

Wsparcie uzyskały też liczne szpitalne oddziały ratunkowe, zakupione zostały ambulanse i specjalistyczny sprzęt.

Rozwój przedsiębiorczości i innowacji

Pomorze to region, który wyróżnia się wysokim poziomem przedsiębiorczości. Blisko 23 tys. osób otrzymało bezzwrotne dotacje na założenie własnej firmy. Na wsparcie mogły liczyć nie tylko firmy typu start-up, ale także istniejące przedsiębiorstwa. Szacuje się, że ze wsparcia Unii Europejskiej skorzystało ponad 33 tysiące pomorskich przedsiębiorców, co zdecydowanie przyczyniło się do rozwoju lokalnego biznesu. 

Projekt „Szkoła biznesu 2" powstał z myślą o osobach, które chciały sprawdzić się w biznesie. 34 bezrobotnych mieszkańców powiatu bytowskiego wzięło udział w szkoleniach przygotowujących do prowadzenia własnego biznesu. Uczestnicy otrzymali także wsparcie finansowe w kwocie do 54 tys. zł na zakup niezbędnego sprzętu i wyposażenia oraz pokrycie bieżących wydatków związanych z prowadzeniem firmy. 

Dzięki środkom unijnym w regionie zrealizowane zostały również duże inwestycje, których celem jest wspieranie rozwoju innowacji i przedsiębiorczości, np. Pomorski Park Naukowo-Technologiczny  w Gdyni, Gdański Inkubator Przedsiębiorczości STARTER czy Słupski Inkubator Technologiczny.

Na początku 2023 roku otwarte zostało Centrum Kompetencji STOS Politechniki Gdańskiej. Instytucja zapewni przedsiębiorcom dostęp do zaawansowanej infrastruktury badawczej koniecznej do analizy potencjału i praktycznego zastosowania koncepcji innowacyjnych rozwiązań. Działający tu superkomputer Kraken pozwoli prowadzić zaawansowane prace badawcze związane m.in. z rozwojem sztucznej inteligencji, energetyką jądrową, technologiami ochrony  środowiska, medycyną i farmaceutyką.

Rewitalizacje miast

Wsparcie ze środków unijnych jest też źródłem pozytywnych zmian, które widoczne są w pomorskich miastach. Od początku obecności w UE miasta mogą pozyskać dotacje na projekty kompleksowych rewitalizacji zniszczonych części obszarów miejskich.
Obecnie projekty rewitalizacyjne są realizowane na terenie aż 27 pomorskich miast, w tym w wielu małych i średnich.

Nowa oferta kulturalna dzięki obecności w UE

Na obecności w Unii Europejskiej skorzystała także oferta kulturalna województwa pomorskiego. Pierwszym ważnym projektem w tym obszarze była adaptacja dawnego budynku elektrociepłowni z 1897 r. na siedzibę Polskiej Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku. Dziś jest to wizytówka promująca miasto i największa instytucja życia muzycznego w północnej Polsce, którą odwiedzają nie tylko mieszkańcy regionu, ale również turyści z całego świata.

Dzięki środkom unijnym powstało Europejskie Centrum Solidarności, które odwiedziło już ponad 7,4 mln osób. Muzeum jest marką coraz lepiej rozpoznawalną w Europie i na świecie. W 2017 roku ECS otrzymało prestiżową NAGRODĘ MUZEALNĄ RADY EUROPY. W opinii jurorów ECS to „fascynujący przykład instytucji kultury działającej na rzecz promocji wolności i solidarności". 

Fundusze europejskie wsparły także powstanie instytucji kultury, takich jak Teatr Szekspirowski – który rokrocznie organizuje znany Festiwal szekspirowski, Centrum św. Jana – centrum kultury zorganizowane w odbudowanym z powojennych zgliszcz kościele św. Jana w Gdańsku. Po adaptacji budynek jest znakomitym miejscem organizacji koncertów, spektakli czy wystaw w samym sercu Głównego Miasta w Gdańsku.

Nowe instytucje kultury powstały także poza Trójmiastem, m.in.: Żuławski Park Historyczny, Spichlerze Sztuki w Słupsku popularyzujące twórczość m.in. Witkacego, tzw. Kraina w Kratę w Swołowie – gdzie zobaczyć można liczne, dobrze zachowane zagrody chłopskie i rzemieślnicze z XIX-wieczne z charakterystycznym budownictwem szkieletowym.

Dzięki środkom unijnym wyremontowano budynek Teatru muzycznego w Gdyni, zakupiono nowoczesny sprzęt nagłośnieniowy. Budynek został również znacząco rozbudowany, m.in. o nowe sale.

Nowoczesna edukacja

Przez ostatnie 20 lat, będąc częścią Unii Europejskiej, województwo pomorskie intensywnie inwestowało w nowoczesne metody edukacji.

Dzięki wsparciu funduszy europejskich, powstało ponad 3,3 tys. miejsc opieki dla dzieci do lat 3 oraz ponad 10,3 tys. miejsc przedszkolnych, stwarzając nowoczesne i bezpieczne środowisko dla najmłodszych.

Projekty te przyniosły korzyści także nauczycielom, którzy podnosili swoje kwalifikacje. Przykładem sukcesu jest projekt „Stworzenie nowych miejsc opieki przedszkolnej oraz uatrakcyjnienie oferty edukacyjnej w Niepublicznym Przedszkolu "Skrzacik" w Kębłowie”. Dzięki pozyskanym środkom uatrakcyjniono ofertę dydaktyczną oraz zakupiono nowoczesny sprzęt i pomoce dydaktyczne dla dzieci w placówce. Czterech nauczycieli zdobyło nowe specjalistyczne kwalifikacje  m.in. z zakresu wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych w nauczaniu. 

Szkoły podstawowe i średnie dzięki funduszom europejskim znacząco poprawiły swoje zaplecze edukacyjne oraz umożliwiły uczniom korzystanie z różnorodnych dodatkowych zajęć i aktywności pozalekcyjnych. Od 2007 roku wsparcie trafiło do niemal 245,7 tys. uczniów oraz ponad 24,2 tys. nauczycieli.

Projekt "Zdolni z Pomorza" to wyjątkowe przedsięwzięcie strategiczne realizowane przez Samorząd Województwa Pomorskiego, wsparte finansowo przez Unię Europejską. Dzięki inwestycji o wartości blisko 50 mln zł, utalentowani uczniowie z Pomorza mają możliwość rozwijania swoich zdolności, co pozwoli im w przyszłości efektywnie wykorzystać swój potencjał na rynku pracy.

Wsparcie mieszkańców zagrożonych wykluczeniem społecznym

Unia Europejska aktywnie przyczynia się do poprawy warunków życia mieszkańców, w szczególności tych zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Dzięki środkom z Unii Europejskiej ponad 14 tys. osób wymagających szczególnej troski i opieki objętych zostało usługami asystenckimi i opiekuńczymi. 

Jednym z projektów realizowanych przez Fundację Przystań był program skierowany do 80 osób z powiatu słupskiego, które zmagają się z niepełnosprawnością intelektualną. Projekt ten dostarczył uczestnikom nie tylko wsparcia, ale także niezbędnych narzędzi do pokonania barier związanych z ich niepełnosprawnością, umożliwiając im prowadzenie samodzielnego życia. Uczestnicy mieli okazję zdobyć specjalistyczną wiedzę i umiejętności potrzebne do samodzielnego funkcjonowania w życiu codziennym.

Seniorzy również korzystają z inicjowanych projektów współfinansowanych ze środków unijnych. Kluby seniora powstają nie tylko w dużych miastach, lecz także w mniejszych miejscowościach na Pomorzu. Projekty te umożliwiają starszym mieszkańcom uczestnictwo w dedykowanych aktywnościach dostosowanych do ich potrzeb, co przyczynia się do poprawy ich jakości życia.

Przykładem skupiającego się na seniorach projektu jest "Kompleksowy system wsparcia mieszkańców miast i gmin powiatu puckiego w wieku senioralnym i ich opiekunów". Ten program koncentruje się głównie na zwiększeniu dostępności usług społecznych dla osób powyżej 60. roku życia. Kluby Seniora oraz Dzienny Dom Pobytu w Celbowie oferują seniorom różnorodne zajęcia, takie jak zajęcia plastyczne, warsztatowe, taneczne. Dodatkowym atutem projektu jest możliwość korzystania z wypożyczalni sprzętu rehabilitacyjnego i medycznego, co stanowi cenne uzupełnienie oferty wspierającej seniorów na Pomorzu. Wszystko to sprzyja integrowaniu seniorów w społeczności lokalnej i poprawy ich jakości życia.

Fundusze na walkę z COVID-19, odbudowę gospodarki i reakcję na kryzys uchodźczy

W ostatnich latach otrzymaliśmy istotne wsparcie ze środków Unii Europejskiej w walce z pandemią COVID-19. Dzięki tym środkom finansowym, 39 instytucji medycznych na terenie województwa pomorskiego mogło zakupić niezbędny sprzęt, środki ochronne oraz dostosować swoje budynki. Kwota przekazana przez Zarząd Województwa Pomorskiego wyniosła prawie 317 mln zł, co umożliwiło skuteczną reakcję na wyzwania związane z pandemią.

Dodatkowo, istotne było wykorzystanie środków unijnych w ramach Inicjatywy REACT-EU do odbudowy gospodarki po pandemii. Blisko 120 mln zł zostało przeznaczone na finansowanie projektów wspierających przedsiębiorców, rozwój infrastruktury ochrony zdrowia oraz produkcję energii z odnawialnych źródeł. To działania, które mają na celu pobudzenie i wsparcie różnych sektorów gospodarki po trudnym okresie pandemii.

Poza tym, środki unijne zostały także przeznaczone na pomoc w związku z kryzysem uchodźczym wywołanym wojną na Ukrainie. Alokowaliśmy blisko 26 mln zł na integrację obywateli Ukrainy z lokalną społecznością województwa pomorskiego. To ważny krok w kierunku wspierania tych, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji z powodu wojny, przyczyniając się jednocześnie do tworzenia bardziej zintegrowanej społeczności. 

Opracowanie: Marcin Twardokus i Piotr Cygert