POMORSKA REWITALIZACJA - Kompleksowe działania w przestrzeni publicznej obszaru rewitalizacji Miasta Ustki

Projekt „Przestrzeń na plus - kompleksowe działania w przestrzeni publicznej obszaru rewitalizacji E" dofinansowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 objął prace związane zarówno z zagospodarowaniem terenu jak i budową obiektów. Celem działań było zwiększenie aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców oraz poprawa przestrzeni miejskiej.

Położenie geograficzne, uwarunkowania przestrzenne, główne atrakcje

Ustka jest miastem położonym w północnej części Polski, w województwie pomorskim, powiecie słupskim położonym na Wybrzeżu Słowińskim. Zlokalizowana jest u ujścia rzeki Słupi do Bałtyku. Jest miastem portowym i uzdrowiskiem z dwoma letnimi kąpieliskami morskimi. Położenie w pasie strefy wybrzeża decyduje o predyspozycjach do rozwoju gospodarki morskiej, turystyki i rekreacji oraz lecznictwa uzdrowiskowego (opartego o klimat, złoża borowiny i solanki). Miasto leży w strefie wymagającej najbardziej aktywnej ochrony brzegu morskiego (klif podlegający abrazji). Od 2003 roku Ustka wraz z miastem Słupsk połączona jest porozumieniem nazywanym Dwumiastem. Bliskość Słupska jest  uznawana za szansę rozwojową ze względu na liczne miejsca pracy, uczelnie wyższe, Specjalną Strefą Ekonomiczną oraz obecność usług wyższego rzędu.

Powierzchnia Ustki wynosi 10,19 km2, co stanowi 0,44% powierzchni powiatu słupskiego. Wewnętrzny układ przestrzenno-komunikacyjny dzieli miasto na wschodnią i zachodnią część. Rzeka Słupia, układ kolejowy oraz basen portowy tworzą razem południkową linię podziału. W obszarze wschodnim dominującymi funkcjami jest mieszkalnictwo, usługi, handel, administracja oraz rekreacja m.in. ośrodki wczasowe i plaża. W obszarze zachodnim dominuje funkcja przemysłowa, mieszkaniowa i rekreacyjna. Stosunkowo słabe połączenie komunikacyjne zachodniej części miasta ze wschodnią stanowi jeden z problemów miasta. Tereny śródmiejskie są tu zagospodarowane w sposób intensywny, a w strukturze zabudowy mieszkaniowej występuje duży udział budownictwa wielorodzinnego, blokowego. Struktura miasta jest zwarta. Większość terenów zainwestowanych mieści się w promieniu do dwóch kilometrów i ma wyraźną kompozycję uwarunkowaną przyrodniczo i historycznie. Miasto jest niewielkie powierzchniowo, a trwałymi barierami rozwoju przestrzennego są brzeg morza i lasy.

Obszar zdegradowany – geneza i główne wyzwania

Przeprowadzona delimitacja na jednostki urbanistyczne wskazała, że największe nagromadzenie problemów w sferze społecznej, gospodarczej i przestrzennej występuje na obszarze dwóch jednostek urbanistycznych tzw. „E" i „J". Obszary te są słabo połączone komunikacyjnie z bardziej rozwiniętym gospodarczo centrum miasta, co wpłynęło na pogorszenie się sytuacji społeczno-ekonomicznej.

Jednostka urbanistyczna „E" obejmuje zabudowę wielorodzinną przy ul. Grunwaldzkiej oraz obiekty sportowo-rekreacyjne. Bloki przy wschodniej granicy miasta powstały na dawnych łąkach i terenach podmokłych i właśnie stąd pochodzi ich określenie - Żuławy.
Na terenie obszaru, przy ul. Grunwaldzkiej 39 znajduje się budynek socjalny.

Jednostka urbanistyczna „J" znajduje się między ulicą Darłowską i rzeką Słupią od mostu na rzece Słupi do granic miasta w kierunku wsi Wodnica. W obszarze tym znajdują się budynki socjalne przy ulicy Wiejskiej i budynek komunalny przy ul. Polnej. Przy ulicy Darłowskiej znajduje się osiedle bloków wybudowane w latach siedemdziesiątych. W rejonie ul. 11 listopada zgodnie z obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego znajdują się tereny mieszkalnictwa jednorodzinnego.

W jednostce „E" wśród 10 wskaźników, zaproponowanych do opisu podsystemu społecznego aż 9 z nich uległo negatywnemu odchyleniu od przeciętnych wartości wskaźników dla całego miasta. Sytuacja na terenie jednostki „J" wydawała się być nieco lepsza głównie ze względu na mniejszą liczbę osób zamieszkujących ten obszar. Mimo tego dostrzegalne było spiętrzenie licznych, różnorodnych sytuacji kryzysowych. W przypadku jednostki „J" w sposób negatywny odznaczało się na tle miasta 5 z 10 wszystkich wskaźników. Ze względu na istotny charakter występujących problemów społecznych, wybór tej jednostki jako obszaru zdegradowanego uznano za zasadny. Wśród wyzwań można było wskazać między innymi wysoki odsetek osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, wysoki odsetek świadczeń pomocy społecznej w przeliczeniu na rodzinę korzystającą z pomocy społecznej, a także znaczny odsetek przestępstw przeciwko rodzinie i opiece. Na niskim poziomie była również sytuacja w podsystemie gospodarczym i przestrzennym.

Biorąc pod uwagę skalę miasta, najwięcej negatywnych zjawisk przyczyniających się do ograniczenia potencjału rozwoju miasta oraz dysproporcji w jakości życia jego mieszkańców występowało w obrębie obu wymienionych jednostek – „E" i „J". Zaobserwowano tu niesamodzielność i ogólną bezradność dużej grupy mieszkańców, która przekładała się na niskie wykształcenie, wysokie i długotrwałe bezrobocie, niskie wyniki nauczania dzieci i młodzieży oraz konieczność umieszczania młodszych w pieczy zastępczej. Na obszarze wykazano duży odsetek dzieci stwarzających problemy wychowawcze oraz młodzież mającą problemy z przestępczością. Mieszkańcy podczas konsultacji społecznych wskazywali na brak oferty zagospodarowania czasu wolnego dla rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi, niewystarczającą ofertę rekreacyjną dla dzieci i młodzieży oraz brak świetlicy środowiskowej, co według nich przekłada się na problemy wychowawcze i problemy w nauce oraz na niewystarczający poziom aktywności społecznej. Nie realizowano tu wielu podstawowych usług społecznych. Ponadto w obrębie obszaru występowała zdegradowana infrastruktura sportowa i rekreacyjna oraz infrastruktura komunikacyjna wymagająca przebudowy i remontu. Brakowało placów zabaw dla dzieci i zagospodarowanych podwórek, czy boisk. Przeprowadzona analiza wykazała wyraźne zazębianie i nawarstwianie się problemów w podsystemach społecznym, gospodarczym i przestrzennym zarówno w jednostce „E", jak i „J". Po przeprowadzonej delimitacji tereny te zostały wyznaczone jako obszary zdegradowane Uchwałą Rady Miasta Ustka z dnia 28 stycznia 2016 roku.

Program rewitalizacji

Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Miasto Ustka na lata 2016-2022 został przyjęty uchwałą na sesji w kwietniu 2017 r. Projekt ww. dokumentu przed jego uchwaleniem został poddany konsultacjom społecznym przeprowadzonym w dniach od 27 października do 25 listopada 2017 r. oraz skonsultowany z organami wymienionymi w art. 17 ust. 2 pkt. 4 Ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 r.

Celem konsultacji było zebranie wniosków, opinii i propozycji dotyczących założeń projektu. Uwagi zbierane były zarówno podczas spotkań stacjonarnych, jak i w formie pisemnej lub elektronicznej z wykorzystaniem specjalnego formularza konsultacyjnego.

Podczas opracowywania GPR w procesie delimitacji zdefiniowano obszary zdegradowane oraz obszar rewitalizacji. Zawartość programu rewitalizacji tworzona była we współpracy z lokalnymi partnerami: przedsiębiorcami i wspólnotami mieszkaniowymi, organizacjami pozarządowymi, kościołami i związkami wyznaniowymi, mieszkańcami obszaru rewitalizacji oraz wszystkimi zainteresowanymi związanymi z Ustką.

Szczegółowe informacje o procesie partycypacyjnym dostępne są na stronie Urzędu Miejskiego w Ustce

Charakterystyka i zakres projektu rewitalizacyjnego

Projekt Gminy Miasto Ustka realizowany w partnerstwie ze Spółdzielnią Mieszkaniową zakładał budowę nowej, publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji gospodarczych, kulturalnych, edukacyjnych, społecznych i rekreacyjnych. Zaplanowano dostosowanie części budynku dworca PKP do działalności Centrum Wsparcia Mieszkańców (CWMOR), modernizację dróg oraz budowę terenów i urządzeń rekreacyjnych. Wykonano kompleksowe zagospodarowanie przestrzeni publicznych i półpublicznych o lokalnym charakterze oraz odnowiono istniejące tereny zielone w tym parki, skwery i zieleńce.
W obrębie nowych przestrzeni umieszczona została mała architektura dedykowana poszczególnym miejscom. Elementy te wybrano w trybie konkursów architektonicznych i urbanistycznych. W zakres projektu wchodziła także budowa, rozbudowa i przebudowa podstawowej infrastruktury komunalnej (m.in. drogowej, rowerowej i pieszej, jak również sieci lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych lub telekomunikacyjnych) w celu zapewnienia dostępu obiektów i terenów rewitalizowanych do podstawowych usług komunalnych. Dzięki nowemu zagospodarowaniu umożliwiono m.in. rozwój drobnych usług ogólnomiejskich.

Celem projektu było zwiększenie aktywności społeczno-gospodarczej i poprawa jakości życia mieszkańców na obszarze rewitalizacji E. Projekt jest zgodny założeniami przyjętymi w Gminnym Programie Rewitalizacji dla Gminy Miasto Ustka na lata 2016-2022.

Opis projektu zintegrowanego

Zintegrowany projekt rewitalizacyjny realizowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 zawierał prace infrastrukturalne finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz projekt społeczny finansowany w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).

W ramach projektu EFS realizowane są usługi społeczne dla osób niesamodzielnych oraz ich opiekunów. Jedną z nich jest działalność Międzysektorowego Zespołu Opieki, gdzie zespół specjalistów świadczy usługi opiekuńcze, specjalistyczne usługi opiekuńcze (fizjoterapeuta, psycholog i inne wg potrzeb - np. dietetyk, logopeda), poradnictwo specjalistyczne indywidualne, czy też usługi asystenta osobistego osoby z niepełnosprawnościami. Mieszkańcy mają także możliwość wypożyczenia sprzętu rehabilitacyjno – medycznego. Oprócz tego należy wspomnieć o działalności Klubu Seniora, usługach "Złotej rączki" i prowadzeniu animacji lokalnej. Na rzecz rodzin w mieście działa Interdyscyplinarny Zespół Wspierania Rodziny - zespół specjalistów, który świadczy usługi asystenckie (asystent rodziny), doradztwo zawodowe, poradnictwo specjalistyczne indywidualne, wsparcie psychologiczne z elementami terapii uzależnień, wsparcie grupowe (warsztaty i szkolenia dla dzieci i rodziców), czy też prowadzi zajęcia dotyczące podnoszenia kompetencji rodzicielskich. Uczestnikom zapewnia się opiekę nad osobami zależnymi, pomoc w dojazdach na zajęcia oraz wsparcie warsztatu opiekuńczego Centrum Integracji Społecznej w Ustce.

Cele projektu rewitalizacyjnego zostały osiągnięte dzięki realizacji następujących zadań:

• Zadanie 1: Budowa Centrum Wsparcia Mieszkańców z Obszaru Rewitalizacji (CWMOR) wraz z budową mediów i zagospodarowaniem terenu.

  Placówka CWMOR jest nowym obiektem na obszarze rewitalizacji, który jest wyposażony we wszystkie niezbędne elementy potrzebne do realizacji usług społecznych dla mieszkańców obszaru. Budynek zlokalizowany jest przy ul. Dworcowej 1. Posiada dwie kondygnacje, a jego całkowita powierzchnia użytkowa wynosi ok. 704 m2. Realizowane są tu usługi społeczne dla rodzin i osób niesamodzielnych oraz ich opiekunów.

• Zadanie 2: Budowa drogi dojazdowej do Centrum Wsparcia Mieszkańców Obszaru Rewitalizacji  (CWMOR) wraz z przebudową ulicy Zielonej i budową kładki drogowej nad ciekiem Otocznica. 

  Zadanie składało się z czterech elementów:

1. Przebudowa nawierzchni ul. Zielonej wraz z ciągiem pieszo-rowerowym oraz oświetleniem, kanalizacją deszczową i teletechniczną, oznakowaniem i małą architekturą w celu poprawy dostępu dla osób z niepełnosprawnościami, wózków dziecięcych oraz osób starszych. Długość pasa drogowego to ok. 180 mb., szerokość: 9,6 mb.
2. Obniżenie krawężników na przejściach dla pieszych, ustawienie ławek, wyrównanie nawierzchni chodników - dostosowanie dla osób z niepełnosprawnościami, wózków dziecięcych i osób starszych.
3. Wykonanie drogi dojazdowej do budynku CWMOR-u poprzez przebudowę ul. Rybackiej na odcinku ok. 330 m - przebudowa konstrukcji i nawierzchni, budowa sieci kanalizacji deszczowej, budowa oświetlenia.
4. Wykonanie drogi dojazdowej - budowa konstrukcji i nawierzchni, budowa sieci kanalizacji deszczowej, budowa oświetlenia od ul. Rybackiej do CWMOR-u. Długość drogi to ok. 150 m, powierzchnia ok. 1 300 m2.

• Zadanie 3: Uporządkowanie i zagospodarowanie terenu wokół budynku socjalnego przy ul. Grunwaldzkiej 39

  W ramach Zadania wykonane zostało miejsce przeznaczone do integracji mieszkańców w postaci zadaszonej wiaty z przestrzenią na grill i ławki oraz uporządkowanie zieleni. Dodatkowo zmodernizowano wewnętrzne ciągi komunikacyjne i zamontowano monitoring. Całkowita powierzchnia objęta działaniami to ok. 3 527,18 m2.

• Zadanie 4: Zagospodarowanie terenu położonego przy ulicy Grunwaldzkiej 35 z przeznaczeniem na funkcje społeczno-rekreacyjno-integracyjne.

  Przedmiotem Zadania była:

  1. budowa skateparku, pumptracku, placu z urządzeniami do street workout'u, placu do StreetBall'u, trampolin ziemnych - powierzchnia ok. 6 000 m2;
  2. budowa miejsca integracyjnego – wyposażonego w stałą wiatę, stoły do gry w szachy i warcaby, miejsce na ognisko, małą architekturę itp., wyznaczenie miejsc dla pieszych - powierzchnia ok. 2 000 m2;
  3. budowa placu zabaw dla dzieci z boiskiem o wymiarach 7 m x 10 m i elementów siłowni napowietrznej (z wykorzystaniem istniejących elementów zabawowych i siłowni) - powierzchnia ok. 1 900 m2;
  4. przebudowa i budowa ciągów pieszo-rowerowych poprawiających dostęp do nowo wybudowanej infrastruktury w tym remont istniejącej nawierzchni na długości ok. 470 mb., wykonanie nowej nawierzchni o długości ok. 50 mb. wraz z oznakowaniem pionowym i poziomym, budowa nowego ciągu komunikacyjnego o powierzchni ok. 260 m2, długości ok. 130 mb. wraz z oznakowaniem pionowym i poziomym;
  5. zniwelowanie ogrodzenia i jego zastąpienie zielenią z dwóch stron od obszaru rewitalizacji o łącznej długości ok. 378 mb; modernizacja ogrodzenia od strony ul. Rybackiej i Zielonej o łącznej długości ok. 350 mb.

•  Zadanie 5: Poprawa stanu zdegradowanej infrastruktury komunikacyjnej ulicy Legionów (dawniej Dąbrowszczaków) 

  W ramach zadania nastąpiła przebudowa ulicy Legionów (dawniej Dąbrowszczaków) wraz z ciągiem pieszym, oświetleniem, kanalizacją deszczową i teletechniczną oraz małą architekturą. Długość przebudowanego pasa drogowego to ok. 450 mb. Wykonano również remont nawierzchni drogi osiedlowej o powierzchni ok. 1620,00 m2 w celu poprawy dostępu dla osób z niepełnosprawnościami, wózków dziecięcych, osób starszych.

• Zadanie 6: Zagospodarowanie przestrzeni publicznych, przyblokowych na obszarze rewitalizacji w celu poprawy warunków mieszkaniowych i dostępu do infrastruktury rekreacyjno-integracyjnej w tym dla osób z niepełnosprawnościami.

  Działania w przestrzeniach publicznych, przyblokowych polegają na:

  1. przebudowie altan śmietnikowych;
  2. budowie zadaszonych wiat przyblokowych z miejscem na grill, ławki, stolik z szachami;
  3. uporządkowaniu i zagospodarowaniu terenów zielonych w przestrzeniach międzyblokowych;
  4. przebudowie placu zabaw dla dzieci, wyposażeniu w urządzenia rekreacyjno-sprawnościowe sprzyjające integracji różnych grup wiekowych, wyposażeniu w zestawy sprawnościowe, zabawowe, piaskownice, huśtawki, karuzelę tarczową;
  5. likwidacji obiektu zawierającego azbest i utworzenie tam miejsc parkingowych i miejsca rekreacyjno-integracyjnego z zadaszoną wiatą przyblokową oraz przestrzenią na grill, ławki, stoliki z szachami oraz urządzenia siłowni plenerowej;
  6. remoncie nawierzchni drogi osiedlowej o powierzchni ok. 785 m2 w celu poprawy dostępu dla osób z niepełnosprawnościami, wózków dziecięcych i osób starszych.

Instrument elastyczności - Organizacja konkursów dla inicjatyw mieszkańców.

W ramach instrumentu elastyczności odbyły się dwa moduły konkursu inicjatyw zgłaszanych przez mieszkańców. Pierwszym tematem była organizacja działań kulturalno-integracyjnych z wykorzystaniem działań artystycznych w przestrzeni obszaru rewitalizacji, natomiast drugim poprawa jakości infrastruktury jako działanie aktywizujące mieszkańców poprzez wspólną realizację. Ponadto w budynku CWMOR działa punkt konsultacyjny, gdzie mieszkańcy mogą uzyskać informacje na temat procesu rewitalizacji.

Wartość projektu EFRR: 8 609 901,23 zł

Poziom dofinansowania EFRR: 65 %

Wartość projektu EFS: 2 400 000,00 zł

Poziom dofinansowania EFS: 95%

Okres realizacji: wrzesień 2017 – grudzień 2023

Artykuł powstał we współpracy z Urzędem Miejskim w Ustce z wykorzystaniem informacji zawartych w dokumencie Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Gminy Ustka oraz informacji zamieszczonych na stronie internetowej Gminy – www.ustka.pl