POMORSKA REWITALIZACJA – „Miła” w Bytowie

Bytów jest gminą miejsko – wiejską położoną w zachodniej części województwa pomorskiego, w powiecie bytowskim. Gmina Bytów zajmuje powierzchnię 197,44 km2, a w jej skład wchodzi miasto Bytów (pow. 8,72 km2) oraz 15 sołectw. W 2016 gminę zamieszkiwało 25 291 osób, co daje gęstość zaludnienia na poziomie 128,4 os/km2.

Ze względu na bogate urozmaicenie krajobrazowe z dużą liczbą jezior i lasów, Gmina Bytów stała się atrakcyjnym miejscem do zamieszkania oraz miejscem z dużymi szansami na rozwój turystyki i rekreacji. Dużą część gminy zajmują użytki rolne (ok. 48%) oraz tereny leśne (ok. 40%), co powoduje, że znaczna część gospodarki związana jest z tymi obszarami. Nie mniej od początku lat 90-tych dynamicznie rozwijają się podmioty gospodarcze – szczególnie w mieście Bytowie, o różnorodnych profilach produkcji i usług. Bytów jest dzisiaj siedzibą kilku dużych zakładów przemysłowych, w tym jednego – Drutex S.A., aspirującego do największego w Europie. Ten rozwój potencjału gospodarczego powoduje coraz większą podaż co do miejsc pracy, ale jednocześnie determinuje władze samorządowe do usuwania wszelkich barier rozwojowych.

Miasto Bytów, jako największy ośrodek miejski w promieniu ok. 50 km koncentruje funkcje gospodarcze, kulturalne i społeczne całego regionu. Miasto stanowi także ważny punkt na kulturalnej mapie regionu – najcenniejszym zabytkiem jest Zamek krzyżacki. Na terenie miasta zlokalizowane są najważniejsze w regionie podmioty i instytucje publiczne.  

Wśród problemów z którymi mierzy się gmina jest m.in. odpływ mieszkańców z miasta na obszary wiejskie, zjawisko starzenia się społeczeństwa oraz wysokie bezrobocie ogniskujące się wśród młodzieży oraz strukturalne wśród byłych pracowników PGR. Najwięcej osób bezrobotnych zamieszkuje najludniejszy obszar gminy – miasto Bytów. 

Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji

Na podstawie przeprowadzonej delimitacji obszarów problemowych oraz analizy zróżnicowania wewnątrzmiejskiego Bytowa, w gminie został wyznaczony obszar zdegradowany obejmujący jednostki urbanistyczne „Miła", „Boruja" i „Śródmiejski". Jako obszar rewitalizacji wyznaczono jednostkę „Miła" o łącznej powierzchni 0,49 km2 (0,25 % powierzchni gmin), zamieszkałą przez 2 787 osób (11,34 % mieszkańców gminy).

Aby właściwie określić cel i zakres interwencji w zakresie rewitalizacji, dokonano wyczerpującej diagnozy obszaru, uwzględniając nie tylko czynniki ilościowe, ale również jakościowe. Diagnoza ta uwzględniła ponadto analizę potencjału wewnętrznego, relacji zewnętrznych, zidentyfikowanych problemów. Szczegółowa diagnoza obszaru została przedstawiona odrębnie dla podsystemów: społecznego, gospodarczego, technicznego, przestrzennego i środowiskowego. 

Objęcie działaniami rewitalizacyjnymi obszaru „Miła" pozwala na przywrócenie atrakcyjności tego terenu dla mieszkańców, przedsiębiorców, pracujących lub odwiedzających z korzyścią dla całej społeczności.

Lokalny Program Rewitalizacji Bytowa na lata 2017-2023 i partycypacja społeczna

Lokalny Program Rewitalizacji Bytowa na lata 2017-2023 został uchwalony przez Radę Miejską w Bytowie w dniu 24 maja 2017 r. Pierwsza przeprowadzona aktualizacja LPR przyjęta została w dniu 25 października 2017r., a druga w dniu 18 września 2019r. (aktualizacja dostępna jest TUTAJ). 

W przygotowanie Programu zaangażowano społeczność lokalną i umożliwiono szeroką partycypację społeczną. Zorganizowano i przeprowadzono:

• cykl spotkań informacyjno-warsztatowych z interesariuszami podczas których konstruowano zarys projektu programu, 
• spacery studyjne po obszarze rewitalizacji, podczas których rozpoznawano potrzeby rewitalizacyjne.

W ramach opracowywania programu rewitalizacji odbyły się konsultacje społeczne. Ich celem było zebranie uwag, wniosków i opinii od mieszkańców, przedsiębiorców oraz organizacji pozarządowych z terenu Gminy Bytów w sprawie niniejszego dokumentu. Konsultacje społeczne zostały przeprowadzone w formie ankiety konsultacyjnej. Przez okres trwania konsultacji projekt dokumentu był umieszczony: na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego, na stronie internetowej Urzędu oraz wyłożony do wglądu w siedzibie Urzędu. Wraz z projektem dokumentu, umieszczono formularz ankiety konsultacyjnej, za pomocą której można było składać uwagi.

W toku przeprowadzonych konsultacji społecznych dotyczących wprowadzenia zmian w „Lokalnym Programie Rewitalizacji Bytowa na lata 2017 – 2023", wpłynęły uwagi, wnioski i opinie, które uznane zostały za zasadne i zarazem wprowadzone do projektu dokumentu. 

Krótka charakterystyka obszaru rewitalizacji

Obszar „Miła" położony jest  w centralnej części miasta, ograniczony ulicami: Gdańską, Sychty, Domańskiego oraz Sikorskiego. 

Centrum obszaru zajmują tereny zieleni: zespół ogródków działkowych oraz obszerny park urządzony na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego. Zabudowa jest zlokalizowana na obrzeżach obszaru – jest to zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, w większości gęsta zabudowa blokowa powstała w drugiej połowie XX wieku. Nowe budynki mieszkalne (wielorodzinne i jednorodzinne) powstają we wschodniej części obszaru – w końcowym fragmencie ul. Pochyłej. Na etapie opracowania Lokalnego Programu Rewitalizacji w latach 2016-2017 r. zidentyfikowano główne problemy występujące na obszarze rewitalizacji, do których zaliczono m.in. niezadawalający stan infrastruktury technicznej na obszarze – większość dróg, chodników oraz starszych budynków była w złym stanie technicznym. Infrastruktura rekreacyjna obszaru była słabo rozwinięta – brak zagospodarowanych miejsc przeznaczonych do wypoczynku, rekreacji, a także placów zabaw dla dzieci.

Obszar „Miła" charakteryzował się największym nasileniem niekorzystnych zjawisk społecznych do których można zaliczyć długotrwałe bezrobocie, niski poziom przedsiębiorczości, a także starzenie się społeczności.

Na obszarze swoją siedzibę mają liczne podmioty i instytucje pomocy społecznej. W kompleksie przy ul. Miłej 26 zlokalizowane są m.in. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Centrum Integracji Społecznej, Środowiskowy Dom Samopomocy, Ośrodek Rehabilitacji Psychoruchowej, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Zespół Interdyscyplinarny. Funkcjonują tam też liczne fundacje i stowarzyszenia, zlokalizowane są także lokale socjalne. 

Na poniższej grafice zaprezentowano granice obszaru rewitalizacji.

Opis zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego

LPR ma sformułowany cel główny, którym jest Podniesienie jakości życia mieszkańców obszaru „Miła" i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu oraz 4 cele szczegółowe:

1. Zapewnienie rozwoju społecznego mieszkańców;
2. Aktywizacja zawodowa mieszkańców;
3. Wzrost dostępności wysokiej jakości usług społecznych;
4. Zapewnienie przyjaznej przestrzeni miejskiej i efektywność energetyczna.

Znaczny wkład w realizację LPR, w tym wyznaczonych celów, niwelowanie problemów występujących na obszarze rewitalizacji ma realizacja zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 obejmującego:

• działania infrastrukturalne pn. „Kompleksowa rewitalizacja obszaru Miła w Bytowie" współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego;
• działania społeczne pn. „CIS-nę na Miłą – reintegracja społeczno – zawodowa osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym" współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Dzięki podpisanym przez Gminę w 2018 r. umowom o dofinansowanie na realizację ww. działań możliwa jest poprawa warunków życia mieszkańców. 

Wśród działań infrastrukturalnych realizowanych w ramach zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego należy wymienić:

Adaptacja wybranych pomieszczeń w budynku przy ul. Miłej 26 na cele usług aktywnej integracji wraz z zagospodarowaniem terenu

W ramach projektu zaadaptowano pomieszczenia w siedzibie Centrum Integracji Społecznej -budynku przy ul. Miłej 26 w Bytowie o powierzchni ok. 372 m2, celem możliwości realizacji działań w zakresie usług aktywnej integracji. 

Zagospodarowano również bezpośredni teren na cele rekreacji i wypoczynku oraz na cele rozwoju drobnych usług okołomiejskich – mini targowiska. W ramach inwestycji wykonano nowe nawierzchnie ciągów pieszo-jezdnych, pieszych oraz parkingów, tereny zielone z małą architekturą. Istotnym elementem zagospodarowywanego terenu jest teren rekreacyjny z boiskiem i placem zabaw dla dzieci. Wykonano również utwardzenie terenu pod targowisko z drewnianą altaną.

Poniżej wybrane zdjęcia z przeprowadzonej inwestycji.

Remont elementów wspólnych w budynkach mieszkalnych wraz z zagospodarowaniem bezpośredniego otoczenia

Na obszarze rewitalizacji przeprowadzono remonty elementów wspólnych w 6 budynkach mieszkalnych zarządzanych przez wspólnoty mieszkaniowe, budynku komunalnym oraz zagospodarowanie  bezpośredniego otoczenia (wokół budynku komunalnego, 3 budynków wspólnot mieszkaniowych) i przestrzeni publicznych Bytowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, gdzie zagospodarowano 2 place zabaw. Efektem prac jest poprawa jakości, funkcjonalności i estetyki tych miejsc i poprawa warunków życia mieszkańców.

Poniżej wybrane zdjęcia z przeprowadzonych inwestycji.

Przebudowa ulicy Pochyłej

Na podniesienie komfortu życia mieszkańców, jak i na zwiększenie bezpieczeństwa, atrakcyjności, estetyki przestrzeni obszaru wpływ ma też przebudowa ulicy Pochyłej o długości  318 m. Inwestycja obejmowała również przebudowę chodników, ścieżkę rowerową utworzenie miejsc postojowych, przebudowę sieci wodociągowej i kanalizacji deszczowej z uzbrojeniami oraz budowę oświetlenia drogowego.

Organizacja i realizacja działań dotyczących kształtowania postaw społecznych poprzez czynne włączenie i zaangażowanie mieszkańców obszaru „Miła"

Elementem realizowanym wspólnie z mieszkańcami było utworzenie Parku Sąsiedzkiego przy ulicy Pochyłej. Zadanie to zlecono w ramach konkursu Stowarzyszeniu Zdrowy Bytów, które przeprowadziło działania obejmujące: 

• utworzenie „Parku Sąsiedzkiego",
• przeprowadzenie praktycznych warsztatów ogrodniczych „Mój Park Sąsiedzki",
• przeprowadzenie praktycznych warsztatów ekologicznych „Najmniejsi Sąsiedzi",
• przeprowadzenie praktycznych warsztatów dot. wykonania muralu, wraz z wykonaniem muralu nawiązującego do historii ziemi bytowskiej.

Praktyczne warsztaty ogrodnicze „Mój Park Sąsiedzki" oraz warsztaty ekologiczne „Najmniejsi sąsiedzi" przeprowadzone zostały w dniu 23 kwietnia 2022 r. na terenie obszaru Miła w Bytowie. Podczas warsztatów ogrodniczych mieszkańcy m.in. poszerzyli swoją wiedzę w zakresie pielęgnacji i wrażliwości otaczającej ich zieleni. Podczas warsztatów ekologicznych m.in. przybliżone zostały tematy dotyczące zwierząt żyjących na terenie oraz w pobliżu Parku Sąsiedzkiego wykonano również budki lęgowe oraz domki dla owadów przez mieszkańców.

Dzięki realizacji zadania wspólnie z mieszkańcami utworzono „Park Sąsiedzki", w ramach którego powstało miejsce wyróżniające się pod względem rozmaitości spędzania czasu wolnego. Celem zadania było zapewnienie kontaktu z naturą mieszkańcom miasta, integracja i aktywizacja społeczności lokalnej, zwiększenie funkcjonalności oraz walorów estetycznych i środowiskowych przestrzeni miejskiej, a także edukacja ekologiczna.

Reintegracja społeczna i zawodowa w Bytowie

Projekt społeczny pn. „CIS-nę na Miłą – reintegracja społeczno – zawodowa osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym" realizowany był w latach 2019-2020 w siedzibie Centrum Integracji Społecznej przy ul. Miłej 26. Działania realizowane były w partnerstwie Gminy Bytów i Powiatu Bytowskiego. Realizatorami projektu z ramienia Gminy było Centrum Integracji Społecznej (dalej: CIS) w Bytowie natomiast ze strony Powiatu, Powiatowy Urząd Pracy w Bytowie.

Grupą docelową projektu były osoby długotrwale bezrobotne, niepełnosprawne, zagrożone wykluczeniem społecznym. Projekt objął wsparciem łącznie 36 mieszkańców gminy Bytów, obszaru Miła. Głównym celem projektu było zwiększenie uczestnikom szans powrotu na rynek pracy oraz wyrównanie różnic społecznych wynikających z wykluczenia. Udział w projekcie każdego uczestnika był podzielony na dwa etapy: aktywizację społeczną oraz aktywizację zawodową. Po zakończeniu realizacji projektu w zaadaptowanym budynku kontynuowane są działania dla mieszkańców.

 W ramach aktywizacji społecznej można było skorzystać m.in. z warsztatów motywacyjnych, psychoterapii, psychoedukacji, edukacji kulturalnej. Natomiast w ramach aktywizacji zawodowej przygotowane zostały dla uczestników projektu m.in. kursy zawodowe, komputerowe oraz pośrednictwo zawodowe.

Kiedy efekty i ile to kosztuje?

Działania realizowane były w latach 2019 – 2022.

Całkowita wartość projektu zintegrowanego to blisko 8 mln złotych. Łączne dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, budżetu państwa oraz Europejskiego Funduszu Społecznego to prawie 3,8 mln zł.

Poniżej mapa z zaznaczonymi inwestycjami, realizowanymi w oparciu o wyżej wskazane dofinansowanie.

Więcej informacji o projekcie:

• infrastrukturalnym na stronie Urzędu Miejskiego,
• społecznym na stronie Urzędu Miejskiego, na stronie CIS w Bytowie, na stronie Powiatowego Urzędu Pracy w Bytowie.

Projekty komplementarne realizowane równolegle na obszarze rewitalizacji:

1. Przebudowa ulicy Pochyłej od skrzyżowania z ul. Miłą do ul. Sychty wraz z  łącznikami – 1 460 094,00 PLN, rok realizacji – 2018, środki własne Gminy Bytów.
2. Przebudowa ul. Miłej – 1 884 161,00 PLN, dofinansowanie – 942 080,00 PLN, rok realizacji – 2022, zadanie współfinansowane w ramach Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg. 
3. Zagospodarowanie terenu pod rekreacje i zabawy przy placówce oświatowej zlokalizowanej przy ul. Mierosławskiego – 49 999,99 PLN, rok realizacji – 2017, środki własne Gminy Bytów.
4. Renowacja ogrodzenia cmentarnego – 374 758,15 PLN, rok realizacji – 2022, środki własne Gminy Bytów.
5. Poprawa warunków obsługi komunikacyjnej przedszkola przy ul. Słonecznej – 99 427,18 PLN, rok realizacji 2018, środki własne Gminy Bytów.
6. Modernizacja parkingu przy ul. Górnej- 128 000,00 PLN, rok realizacji – 2021, zadanie realizowane przez Bytowską Spółdzielnię Mieszkaniową. 
7. Modernizacja drogi dojazdowej oraz parkingu zlokalizowanego przy ul. Słonecznej – 131 794,60 PLN, rok realizacji – 2018, zadanie realizowane przez Bytowską Spółdzielnię Mieszkaniową.

Podsumowanie

Materiał opracowany we współpracy z Urzędem Miejskim w Bytowie