Gdynia odNowa: Rewitalizacja dzielnicy Oksywie

Część dzielnicy Oksywie – rejon dawnej wsi Oksywie wraz z ulicami Dickmana i Śmidowicza jest jednym z sześciu podobszarów rewitalizacji, wskazanych w Uchwale w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Miasta Gdyni. W 2016 roku na podstawie Uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzenia gminnego programu rewitalizacji miasta Gdyni przeprowadzona została szczegółowa diagnoza wraz z  rozpoznaniem potrzeb mieszkańców mająca na celu wypracowanie spójnej koncepcji działań społecznych i infrastrukturalnych w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji.

Uchwała w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Miasta Gdyni

Uchwała w sprawie przystąpienia do sporządzenia gminnego programu rewitalizacji miasta Gdyni

Oksywie to najstarsza dzielnica Gdyni, pozostająca silnie związana z wojskiem i infrastrukturą wojskową. Wskazywany do objęcia wsparciem obszar – Dawna Wieś Oksywie wraz z ulicami Dickmana i Śmidowicza, rozszerzony o tereny leśne między ul. Bosmańską a ul. Jana Śmidowicza oraz rejon wąwozu na północ od ul. Osada Rybacka, stanowi ok. 15% powierzchni całej dzielnicy. Podobszar rewitalizacji obejmujący część dzielnicy Oksywie to około 193 ha terenu ograniczonego od południa obszarem gdyńskiego portu, a od wschodu wodami Zatoki Gdańskiej. Jest największym z sześciu gdyńskich podobszarów rewitalizacji. Podobszar ten jest postrzegany jako odizolowany od reszty dzielnicy Oksywie oraz całej Gdyni, zaniedbany i o utrudnionej dostępności komunikacyjnej. Tereny zamknięte – przemysłowe, portowe i wojskowe, a także duża różnica w poziomie terenu pomiędzy dwiema częściami Oksywia, wpływają na wewnętrzne podziały, a co za tym idzie na wzrost zagrożenia wykluczeniem społecznym mieszkańców.
W ramach dwuletnich przygotowań Gminnego Programu Rewitalizacji Miasta Gdyni przystąpiono do opracowania szczegółowych, pogłębionych diagnoz i analiz służących określeniu celów procesu rewitalizacji tej części dzielnicy Oksywie. Diagnoza potwierdziła utrzymywanie się negatywnych zjawisk społecznych, wysokiego odsetka osób długotrwale bezrobotnych, wysokiej liczby niebieskich kart, oraz trudną sytuację ekonomiczną mieszkańców. Znacząca część mieszkańców dzielnicy to rodziny korzystające ze świadczeń pomocy społecznej, użytkownicy lokali socjalnych zlokalizowanych przy ul. Żeglarzy 5 i 7, oraz lokali komunalnych i socjalnych zlokalizowanych w budynkach przy ul. Dickmana.

Główne działania rewitalizacyjne

Dla części dzielnicy Oksywie oraz ulic Arendta Dickmana i inż. Jana Śmidowicza przygotowano dwa zintegrowane ze sobą projekty. Pierwszy z nich to projekt społeczny: Gdynia odNowa – Rozwój usług społecznych świadczonych na rzecz lokalnej społeczności w dzielnicy Oksywie. Celem projektu jest poprawa jakości życia zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym mieszkańców podobszaru rewitalizacji dzielnicy Oksywie poprzez zwiększenie liczby trwałych miejsc świadczenia usług społecznych. Projekt w imieniu Gminy Miasta Gdynia realizowany jest przez Laboratorium Innowacji Społecznych w partnerstwie z Gdańską Fundacją Innowacji Społecznej oraz Stowarzyszeniem Społecznej Edukacji Non-Stop. W ramach projektu realizowana jest oferta zajęć i wsparcia dla dzieci i młodzieży oraz rodziców i opiekunów, pozostałych dorosłych w rodzinie – mieszkańców Oksywia z obszaru objętego Gminnym Programem Rewitalizacyjnym. Zajęcia odbywają się w Przystani Śmidowicza 49 oraz w SPOT Północ przy ul. Płk. Dąbka 52. Dotychczas objęto wsparciem 60 mieszkańców obszaru rewitalizowanego na Oksywiu. Wartość projektu wynosi ok. 430 tyś zł, w tym dofinansowanie UE to kwota ponad 365 tyś zł.

Drugi z projektów nosi tytuł Gdynia odNowa: Rewitalizacja dzielnicy Oksywie i ma na celu ograniczenie zjawiska wykluczenia społecznego mieszkańców oraz zwiększenie poczucia wspólnotowości mieszkańców. W ramach projektu zrealizowano siedem inwestycji. Przedmiotem projektu jest kompleksowa rewitalizacja podobszaru poprzez wzajemnie powiązane działania:

Adaptacja części obiektu przy ul. Śmidowicza 49 w Gdyni do pełnienia funkcji domu sąsiedzkiego oraz rozwoju oferty usług społecznych

Na potrzeby domu sąsiedzkiego przebudowano budynek dawnego Zespołu Szkół Rzemiosła i Handlu przy ul. Śmidowicza 49 oraz zagospodarowano jego otoczenie. W Przystani Śmidowicza 49 działają Dzielnicowy Ośrodek Pomocy Społecznej nr 2, Miejski Klub Seniora „Północ", placówka wsparcia dziennego dzieci i młodzieży prowadzona przez Stowarzyszenie Społecznej Edukacji Non Stop Światłowcy w ramach sieci SPOT, Poradnia Rozwoju i Mediacji, Centrum Zdrowia Diagnoza i Terapia Gdynia oraz Dom Sąsiedzki. Przystań Śmidowicza 49 jest w pełni dostosowana do potrzeb wszystkich użytkowników. Przy wejściach do budynku powstały rampy dla osób z niepełnosprawnością ruchu. Wewnątrz wybudowano szyb dla windy umożliwiającej dostęp do wszystkich kondygnacji. Z myślą
o osobach słabowidzących i niewidomych pojawił się system specjalnych nawierzchni, pozwalających orientować się w terenie. System identyfikacji pomieszczeń wykonano alfabetem Braille´a, a przed pomieszczeniami sanitarnymi umieszczono ich plany tyflograficzne. W każdym pomieszczeniu z nagłośnieniem oraz w recepcji zainstalowano redukujące szumy pętle induktofoniczne. W budynku znajduje się sala gimnastyczna, urządzono pracownię plastyczną, krawiecką, siłownię oraz wspólną kuchnię. Na otoczonym zielenią dziedzińcu są urządzenia sportowe i rekreacyjne, m.in. boisko z bramkokoszami, ścianka wspinaczkowa, urządzenia cross-fit, siłownia zewnętrzna, miejsce do spokojnego wypoczynku i ogród społeczny.

Informacje na temat funkcjonowania Przystani

Integracja Oksywia Górnego i Oksywia Dolnego poprzez utworzenie traktu pieszego oraz parku leśnego na terenach pomiędzy ulicami Bosmańską i Żeglarzy

W ramach zadania powstawanie połączenie piesze między Oksywiem Górnym a Oksywiem Dolnym – ul. Żeglarzy a planowaną ul. Nową Zieloną.

Poprawa dostępności oraz rozwój infrastruktury dla potrzeb rozwoju usług społecznych w obrębie Oksywia Górnego

Przeprowadzono remont lokalu w budynku przy ul. Płk. Dąbka 52, dostosowując go do potrzeb osób z niepełnosprawnościami (m.in. powstał podjazd). W lokalu działa SPOT Północ – placówka wsparcia dziennego typu podwórkowego. Prowadzi ona zajęcia dla dzieci w wieku 6-18 lat oparte na socjoterapii oraz działania streetworkingowe, w ramach których na dwóch okolicznych placach zabaw pedagog ulicy prowadzi zajęcia oraz promuje działania fundacji. W ramach projektu Gdynia odNowa realizowane są warsztaty kompetencji społecznych NVC, czyli porozumienie bez przemocy.

Integracja Oksywia Górnego i Oksywia Dolnego poprzez usprawnienie ruchu na ul. Arciszewskich w kierunku centrum dawnej wsi Oksywie

Przebudowano ul. Makowskiego, powstały schody łączące ul. Makowskiego z ul. Arciszewskich. Dzięki temu utworzono bezpieczne przejście z ul. Płk. Dąbka do ul. Arciszewskich.
Kolejnym planowanym elementem będzie wykonanie chodnika oraz muru oporowego wzdłuż ul. Arciszewskich.
 

Rozwój przestrzeni publicznej w obrębie ul. Arciszewskich  

Zagospodarowano przestrzeń publiczną w obrębie ul. Arciszewskich, w pobliżu cmentarza: uporządkowano niezagospodarowany dotąd rejon przylegający do nekropolii, stworzono zieloną przestrzeń publiczną wraz z wkomponowaniem miejsc postojowych. Nowe elementy małej architektury, zieleń, miejsca postojowe czynią tę przestrzeń przyjazną i bezpieczną.

Rozwój przestrzeni publicznej w obrębie centrum dawnej wsi Oksywie

Planowana jest przebudowa obecnego skrzyżowania ulic Bosmańska – Dickmana – Płk. Dąbka w układ: rondo Płk. Dąbka i Bosmańska oraz skrzyżowanie Płk. Dąbka – Dickmana wraz z chodnikami, drogami rowerowymi oraz zatoką autobusową.

Rozwój terenów sportowych i rekreacyjnych w obrębie V LO przy ul. Dickmana

Przebudowano boiska szkolne o nawierzchni poliuretanowej oraz o nawierzchni ze sztucznej trawy wraz z odwodnieniem na terenie V LO w Gdyni przy ul. Dickmana.

Rozwój przestrzeni publicznych w obrębie Osady Rybackiej

Zagospodarowano polanę rekreacyjną: zamontowano urządzenia street workout dla dorosłych, urządzenia zabawowe, np. park linowy, huśtawka dla dzieci i młodzieży. Powstało miejsce z możliwością organizowania ogniska przez mieszkańców, a przez lasek można przejść podestem drewnianym. Układ komunikacyjny na polanie powiązano z istniejącymi ciągami, uwzględniając wcześniejsze użytkowanie terenu przez mieszkańców. Nawierzchnie oraz elementy małej architektury dostosowano do potrzeb osób z niepełnosprawnością.

Modernizacja wybranych elementów części wspólnych w komunalnych budynkach mieszkalnych zlokalizowanych w obrębie obszaru rewitalizacji oraz budowa bloku bez barier.

Kolejnym zadaniem w ramach projektu będą prace remontowe budynków przy ul. Żeglarzy 5 i 7.
W ich sąsiedztwie już powstało boisko sportowe, siłownia oraz plac zabaw.

Ponadto  planowano remont 7 budynków komunalnych z lat 1956-1958 przy ul. Dickmana. Prace miały obejmować m.in. remont ścian zewnętrznych, wymianę pokrycia dachu wraz z wykonaniem izolacji oraz wykonanie elementów towarzyszących (wymiana orynnowania czy realizacja oświetlenia nad wejściami do poszczególnych lokali). Po analizie stanu technicznego budynków wykluczono możliwość przeprowadzenia tak poważnych prac budowlanych. Władze Gdyni zdecydowały o wyburzeniu tych budynków i budowie na części terenu bloku bez barier. Lokatorom zapewniono inne mieszkania z zasobu komunalnego miasta. Powstały budynek ma cztery kondygnacje, 30 mieszkań i świetlicę, z której będą korzystać wszyscy lokatorzy. Jest przystosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami oraz seniorów. Wszystkie mieszkania zaprojektowano tak, by w razie potrzeby można w nich było bez trudu zamontować np. poręcze czy uchwyty. Szerokość przejść, korytarzy czy drzwi umożliwia swobodne manewrowanie wózkiem. Przy budynku znajduje się duży teren, o którego zagospodarowaniu zdecydują mieszkańcy, a przed budynkiem parking z miejscami dla osób z niepełnosprawnościami. Na realizację inwestycji Gdynia pozyskała z Banku Gospodarstwa Krajowego pożyczkę rewitalizacyjną w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020.

Modernizacja wybranych elementów części wspólnych budynków mieszkalnych stanowiących własność wspólnot mieszkaniowych

Dla realizacji celu Gminnego Programu Rewitalizacji Miasta Gdyni polegającego na poprawie jakości życia Gmina Miasta Gdyni zainicjowała współpracę z Partnerami Projektu – Wspólnotami Mieszkaniowymi, remontującymi wybrane elementy części wspólnych w budynkach mieszkalnych. W zależności od potrzeb wspólnoty wykonały np. remont klatek schodowych, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, ocieplenie ściany szczytowej i stropu strychu.

Włączenie mieszkańców

W części zadań inwestycyjnych ważne było włączenie interesariuszy – choć często wydłuża to proces inwestycyjny, efekt jest bliższy potrzebom lokalnych społeczności. Co do zasady: w pierwszej kolejności konsultowana jest ogólna koncepcja zmian przestrzennych (warianty rozwiązań architektonicznych czy drogowych). Z indywidualnymi użytkownikami i interesariuszami kontakt utrzymywany jest podczas prac nad dokumentacją projektową. Gdy roboty się rozpoczynają, koordynatorzy rewitalizacji regularnie bywają na placu budowy. Na obszarze rewitalizacji działa punkt konsultacyjny: podczas rozmowy w przedstawicielką Laboratorium Innowacji Społecznych mieszkańcy mogą uzyskać wszelkie informacje na temat działań związanych z rewitalizacją.

Ważnym elementem działań społecznych na obszarach rewitalizacji jest animacja. Jedna z jej form to np. Fundusz Sąsiedzki – narzędzie podobne do Budżetu Obywatelskiego, lecz projektowane na małą, lokalną skalę. Drobna pula środków (2 tys. zł na wniosek daje możliwość realizacji 4 do 11 pomysłów na obszarze w ciągu roku), prosty formularz zgłoszeniowy oraz formuła wyboru pomysłów (komisja oceniająca) sprzyjają realizacji potrzeb szytych na miarę konkretnego sąsiedztwa, przy pełnym zaangażowaniu pomysłodawcy. Zwyczajna aktywność sąsiedzka jak zagranie meczu piłkarskiego, wspólne dzierganie lub tworzenie lokalnych ogródków sąsiedzkich może być wstępem do kolejnych aktywności. To buduje więzi i wspólnotę.

Podobnie włączający charakter ma aktywność organizacji pozarządowych. Z myślą o nich ogłaszane są konkursy na działania w przestrzeni o charakterze kulturalnym, edukacyjnym lub artystycznym – wymogiem jest zaangażowanie mieszkańców. Kiedy w rewitalizowanym sąsiedztwie pojawia się artysta czy projektant, praca środowiskowa przyjmuje formę animacji kultury. Język sztuki sprzyja dialogowi, pomaga rozwiązywać konflikty. W ramach rozstrzygniętych konkursów na realizację zadania publicznego z zakresu projektowania elementów rozwijających przestrzeń publiczną w obrębie podobszaru rewitalizacji Oksywia wraz z mieszkańcami odnowiono przystanek autobusowy Stocznia Marynarki Wojennej, powstały też lampy solarne zamontowane w oksywskim lesie.

W 2022 roku, w ramach projektu „Silna i zorganizowana społeczność przy ul. Dickmana", wypracowywany będzie model funkcjonowania świetlicy w budynkach komunalnych. Realizacja zadania obejmuje pracę z mieszkańcami budynku komunalnego przy ul. Dickmana 30 oraz jego sąsiedztwa, w nurcie metody organizowania społeczności lokalnej i pogłębionej partycypacji, mającej na celu zbudowanie silnej i samozarządzającej się wspólnoty. Sposobem osiągnięcia celu będzie wspieranie procesu upodmiotawiającego społeczność poprzez określenie i uwzględnienie jego potrzeb, oddanie wpływu i odpowiedzialności za przestrzeń wspólną budynku (świetlica, ogród), integrację społeczną oraz zbudowanie transparentnego sposobu wyłaniania przedstawicielstwa wspólnoty. Dodatkowym elementem zadania będzie ewaluacja podjętych działań z mieszkańcami i opracowanie rekomendacji systemowych dla gminy uwzględniających analizę metod i narzędzi umożliwiających przeprowadzenie procesu tworzenia samozarządzających się wspólnot budynków komunalnych i funkcjonowania w nim przestrzeni współdzielonych.

Więcej informacji o projekcie na stronach poniżej:

Laboratorium Innowacji Społecznych

Artykuł powstał we współpracy z Laboratorium Innowacji Społecznych