POMORSKA REWITALIZACJA - Gdynia odNowa: Rewitalizacja obszaru Zamenhofa-Opata Hackiego

Gdynia odNowa: Rewitalizacja obszaru Zamenhofa-Opata Hackiego

Istotnym narzędziem w procesie rewitalizacji zawierającym aspekty społeczne, gospodarcze, przestrzenne, czy też środowiskowe jest Gminny Program Rewitalizacji. Aby projekt okazał się skutecznym sposobem na odnowienie obszarów zdegradowanych - jego przygotowanie wymaga współpracy między władzami miasta, a lokalną społecznością.
W przypadku Gdyni dokument ten przyjęto na lata 2017-2026, a prace nad zapisami programu prowadzili od marca 2017 r. pracownicy Urzędu Miasta wraz z mieszkańcami. W tym czasie odbył się szereg spotkań z ich udziałem, przeprowadzono liczne badania i analizy oraz powołano interdyscyplinarny zespół specjalistów pracujących nad szczegółami zmian w sześciu strefach miasta zwanych podobszarami. Wskazano tu zachodnią część ówczesnej dzielnicy Witomino-Radiostacja, cześć dzielnicy Oksywie, rejon ulic Zamenhofa-Opata Hackiego na Chyloni, część dzielnicy Babie Doły, osiedle Meksyk na Chyloni, a także Wzgórze Orlicz-Dreszera potocznie nazywane Pekinem na Leszczynkach. Są to precyzyjnie określone (a wcześniej zdiagnozowane) fragmenty dzielnic, w których nagromadzenie problemów infrastrukturalnych i społecznych było największe w skali miasta. Podobszary rewitalizacji leżą w dzielnicach oddalonych od centrum Gdyni, mając własną specyfikę. Dla każdego z nich w trakcie konsultacji społecznych opracowano katalog różnych działań zarówno inwestycyjnych, jak i społecznych odpowiadających konkretnym potrzebom.

W rejonie ulic Zamenhofa - Opata Hackiego pierwsze działania rewitalizacyjne podjęto już przed kilkunastoma laty. Było to miejsce cieszące się jedną z najgorszych opinii w mieście – z ogromnym nagromadzeniem sytuacji problemowych. Stanowiło osiedle hotelowców dla pracowników byłej Stoczni Gdyńskiej, a obecnie jest miejscem koncentracji zasobu komunalnego pod postacią mieszkań komunalnych i socjalnych.

Na przełomie lat 2008/2009 przystąpiono do szczegółowej diagnozy sytuacji, w efekcie której zdecydowano o rozpoczęciu zmian w tej części Gdyni. Diagnoza potwierdziła bowiem występowanie problemów społecznych z jakimi borykała się duża liczba osób zamieszkujących dość niewielki obszar. Rejestrowano tam wielokrotnie wyższy niż w innych częściach miasta odsetek osób korzystających z pomocy społecznej (trzy razy więcej niż średnia dla Gdyni), ze świadczeń socjalnych (również trzy razy więcej niż w Gminie), niepracujących (dwa razy więcej niż średnia miejska). Jednocześnie miejsce to charakteryzowało się wyższym odsetkiem interwencji służb mundurowych np. przestępstw przeciw rodzinie i opiece (trzy razy więcej niż średnia miejska).
W rejonie potocznie zwanym ZOH pierwsze działania społeczne zmieniające osiedle obciążone krzywdzącymi stereotypami rozpoczęły się blisko 10 lat temu. Chodziło o naprawę panującej na ZOH sytuacji kryzysowej potwierdzanej przez statystyki dotyczące bezrobocia, przemocy, czy uzależnień. Trudną sytuację społeczną pogłębiały złe warunki zamieszkania. Stopniowe włączanie mieszkańców do procesu zmian i podejmowania decyzji o przyszłości ich najbliższej okolicy przyniosło efekty.
Z biegiem czasu powstawała jasna wizja potrzeb i oczekiwań lokalnego środowiska zarówno w sferze międzysąsiedzkiej, jak i inwestycyjnej – wyraźnie określono plany modernizacji infrastruktury.
 

Komponent partycypacji zastosowano również w realizacji części zadań inwestycyjnych – choć często wydłużało to proces inwestycyjny, to efekt jest bliższy potrzebom lokalnych społeczności.W pierwszej kolejności konsultowana była ogólna koncepcja zmian przestrzennych (warianty rozwiązań architektonicznych czy drogowych). Z indywidualnymi użytkownikami i interesariuszami kontakt utrzymywany był także podczas prac nad dokumentacją projektową. Mieszkańcy otrzymywali informacje o poszczególnych etapach, a gdy roboty się rozpoczęły koordynatorzy rewitalizacji regularnie bywali na placu budowy.

• Informacje dotyczące konsultacji społecznych projektu Gminnego Programu Rewitalizacji
• Informacje dotyczące obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Miasta Gdyni
• Informacje o procesie rewitalizacji w Gdyni

Główne działania rewitalizacyjne

W zakresie podobszaru rewitalizacji nr 4 – część dzielnicy Chylonia, rejon ulic Zamenhofa - Opata Hackiego przygotowano zintegrowany projekty rewitalizacyjny oraz trzy projekty komplementarne.

W skład zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego składa się projekt społeczny: Gdynia odNowa – Rozwój usług społecznych świadczonych na rzecz lokalnej społeczności w obszarze Zamenhofa-Opata Hackiego, który w imieniu Gminy Miasta Gdynia prowadzi Laboratorium Innowacji Społecznych w partnerstwie z Uczniowskim Klubem Sportowym Parkour w centrum sąsiedzkim Przystani Opata Hackiego 33. Celem tego projektu jest poprawa jakości życia osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym poprzez zwiększenie do 31 grudnia 2022 roku liczby trwałych miejsc świadczenia usług społecznych. Cel zostanie osiągnięty poprzez realizację działań ukierunkowanych na usługi wspierające rodzinę w prawidłowym pełnieniu jej funkcji. Formą aktywizacji mieszkańców są zajęcia realizowane przez socjoterapeutę animatora oraz animatora w pomieszczeniach domu sąsiedzkiego oraz w przestrzeni obszaru rewitalizowanego, w tym na terenie tworzonego ogrodu sąsiedzkiego. Adresatem zajęć są rodziny, mieszkające w obszarze rewitalizacji (dzieci, rodzice/opiekunowie, pozostali dorośli członkowie rodzin). Dla dzieci i młodzieży zaplanowano dodatkowo aktywne zajęcia ruchowe/sportowe, w tym o charakterze wyjazdowym oraz warsztaty kulinarne z zakresu zdrowego żywienia.

Druga cześć projektu zintegrowanego to projekt o charakterze infrastrukturalnym to projekt pt. Gdynia odNowa: Rewitalizacja obszaru Zamenhofa-Opata Hackiego ma on na celu ograniczenie zjawiska wykluczenia społecznego mieszkańców, wyprowadzenie ze stanu kryzysowego, zwiększenie poczucia odpowiedzialności i zaangażowania w życie lokalne, a także aktywizację mieszkańców poprzez kształtowanie postaw obywatelskich.
 

W ramach projektu:

Przeprowadzono rozbudowę ulic Komierowskiego, Opata Hackiego i św. Mikołaja wraz z zagospodarowaniem przyległego terenu

Powstała kanalizacja deszczowa odprowadzająca wody opadowe do rzeki Chylonki, która zatrzymała zalewanie budynków i przestrzeni wokół nich. Wybudowano nowe jezdnie i chodniki oraz wyznaczono nowe miejsca parkingowe.

Wykonano nowe zagospodarowanie przestrzeni między ul. Zamenhofa oraz Opata Hackiego wraz z rozbudową ul. Zamenfoha

Stworzono tu ciągi piesze, zieleń, place zabaw i miejsca rekreacji. Przebudowano układ drogowy w sposób zaplanowany z mieszkańcami oraz zapewniono dojazdy do budynków wraz z miejscami parkingowymi dostępnymi z ulic Opata Hackiego i Zamenhofa.

Utworzono centrum sąsiedzkie z bogatą ofertą usług społecznych oraz dzielnicową mediateką. 

Przebudowano budynek przy ul. Opata Hackiego 33 tworząc Przystań, w której znajduje się centrum sąsiedzkie z mediateką oraz przestrzenią dla prowadzenia działań przez lokalne organizacje pozarządowe, Radę Dzielnicy i grupy mieszkańców.

Przeprowadzono remonty budynków wielorodzinnych i zagospodarowanie przestrzeni wokół nich.

Równolegle do zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego na osiedlu realizowano również projekt dotyczący „Kompleksowej modernizacji energetycznej budynków komunalnych mieszkalnych na terenie Gdyni", zgodnie z jego zapisami w budynkach komunalnych wykonywano roboty polegające m.in. budowie dwufunkcyjnych węzłów cieplnych, modernizacji instalacji c.o. i c.w.u., dociepleniu ścian zewnętrznych, stropów piwnicznych i stropodachów, wymianie stolarki okiennej i drzwi zewnętrznych. W 2017 roku poprawiono stan energetyczny budynków mieszkalnych przy ulicach: Zamenhofa 9, Zamenhofa 13, Opata Hackiego 31. Dodatkowo zrealizowano projekt „Rozwój systemu gospodarowania wodami opadowymi na terenie Gdyni" oraz projekt „Rozwój szkolnictwa zawodowego w Gdyni – budowa, przebudowa i rozbudowa infrastruktury szkół zawodowych oraz wyposażenie".

Na terenie rewitalizowanego osiedla działał punkt konsultacyjny, gdzie mieszkańcy mogli uzyskać wszelkie informacje na temat działań związanych z rewitalizacją, przeprowadzaną inwestycją oraz porozmawiać o dzielnicy. Dzięki działalności punktu istniała możliwość wprowadzania drobnych, jednak istotnych z punktu widzenia mieszkańców zmian w realizowanych zadaniach np. wyposażenie termomodernizowanych budynków w specjalne chwyty do suszarek.
Ważnym elementem działań społecznych na obszarach rewitalizacji jest animacja. Jedna z jej form to np. Fundusz Sąsiedzki – narzędzie podobne do Budżetu Obywatelskiego, lecz projektowane na małą, lokalną skalę. Drobna pula środków (2 tys. zł na wniosek daje możliwość realizacji 4 do 11 pomysłów na obszarze w ciągu roku), prosty formularz zgłoszeniowy oraz formuła wyboru (komisja oceniająca) i realizacji pomysłów sprzyjają realizacji potrzeb szytych na miarę konkretnego sąsiedztwa, przy pełnym zaangażowaniu pomysłodawcy. Zwyczajna aktywność sąsiedzka jak np. zagranie meczu piłkarskiego może być wstępem do kolejnych interakcji – buduje to więzi i wspólnotę.

Podobnie włączający charakter ma aktywność organizacji pozarządowych. Z myślą o nich ogłaszane są konkursy na działania w przestrzeni o charakterze kulturalnym, edukacyjnym lub artystycznym – wymogiem jest zaangażowanie mieszkańców. Kiedy w rewitalizowanym sąsiedztwie pojawia się artysta, czy projektant - praca środowiskowa przyjmuje formę animacji kultury. Język sztuki sprzyja dialogowi oraz pomaga rozwiązywać konflikty.

Poniżej mapa z zaznaczonymi inwestycjami.

Więcej informacji o projekcie na stronach poniżej:

• Laboratorium Innowacji Społecznych
• Informacje o nagrodzie dla osiedla Zamenhofa
• Wydarzenia w PRZYSTAŃI Opata Hackiego 33

 Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż władze miasta Gdyni na opisywanym obszarze wyprzedzająco zainicjowały już w 2008 r. proces rewitalizacji społecznej prowadzony głównie w oparciu o działalność (finansowaną z budżetu miasta) Centrum Aktywnego Mieszkańca (ul. Opata Hackiego 17 i 17A) oraz zespołu koalicjantów/profesjonalistów działających na rzecz mieszkańców. Dzięki pracy ze wspólnotami sąsiedzkimi na rzecz ich aktywizacji i integracji w miejscu zamieszkania wprowadzono w przestrzeni osiedla ważne mikroprzemiany takie, jak: wspólnie zaprojektowane place zabaw, obsadzone kwietniki, charakterystyczne murale, ławki dostosowane do potrzeb różnych grup wiekowych, odnowa elementów małej architektury.  Spektakularnym sukcesem jest zrealizowany i utrzymywany przez samych mieszkańców ogród sąsiedzki, tzw. Ogród Przyjaźni. To miejsce integracji międzypokoleniowej, wyjątkowe w skali osiedla i miasta. Niewątpliwie spowodowało to, iż mieszkańcy obszaru objętego projektem chętniej uczestniczyli w spotkaniach, konsultacjach, prace budowlane nie były zaskoczeniem tylko długo wyczekiwanymi inwestycjami, które spotykały się z dobrym odzewem większości mieszkańców.

W 2020 r. rewitalizacja osiedla Zamenhofa-Opata Hackiego wraz z budynkiem Przystani Opata Hackiego 33 została nagrodzona w konkursie „Modernizacja Roku i Budowa XXI wieku 2019", w kategorii „Integracja międzypokoleniowa i opieka społeczna".