POMORSKA REWITALIZACJA - Śródmieście w Człuchowie

Człuchów to miasto w południowo-zachodniej części województwa pomorskiego, siedziba powiatu człuchowskiego oraz gminy wiejskiej Człuchów. Miasto zamieszkuje 13 tysięcy mieszkańców.

Człuchów to jedno z najstarszych miast naszego województwa o bogatej historii, a jednym z jego symboli jest górujący nad okolicznymi jeziorami zamek. Pierwsze wzmianki o Człuchowie, datowane na XII wiek, związane są z istnieniem prasłowiańskiego grodu drewnianego. Od 1312 roku miasto było własnością państwa Zakonu krzyżackiego. Ze względu na naturalne walory geograficzne – położenie na skraju jezior stanowiących naturalną barierę obronną – Krzyżacy wybudowali na wzgórzu przy jeziorach murowany zamek strzegący południowo-zachodnich rubieży ich państwa. Od 1454 roku miasto należało do Polski. 27 lutego 1945 r. Człuchów zdobyły wojska Armii Czerwonej, a w wyniku walk, zniszczeniu uległo około 60% zabudowy. Po wojnie wysiedlono z miasta ludność niemiecką, a jej miejsce zajęli osadnicy z sąsiednich regionów i repatrianci ze wschodu.

W wyniku wojny miasto utraciło cenną przestrzeń publiczną historycznego centrum, z której tylko część została odbudowana w zmienionej, modernistycznej formie. Największe atuty miasta to jego położenie pośród czterech jezior oraz na skrzyżowaniu dróg krajowych 22 i 25. Atrakcją turystyczną jest wspomniany wyżej zamek wraz z fortyfikacjami. Wyzwania na najbliższe lata to dalsze zagospodarowywanie terenów nadwodnych, aktywizacja społeczna i rozwój gospodarczy.
 

Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji

W latach 2015-2016 roku Gmina Miejska Człuchów przystąpiła do sporządzenia delimitacji obszarów zdegradowanych na terenie miasta. W wyniku analizy wytypowano jednostkę urbanistyczną „Śródmieście" jako tę, która najpilniej powinna zostać poddana działaniom rewitalizacyjnym. Jest to obszar położony w pobliżu Starego Miasta i Zamku, charakteryzujący się zabudową pochodzącą z różnych okresów o dominującej funkcji mieszkaniowej i usługowej. Struktura własnościowa jest zróżnicowana, a budynki należą do wspólnot mieszkaniowych, spółdzielni oraz do zasobów gminnych.

Głównym problemem, jaki zdiagnozowano na obszarze zdegradowanym, było niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej zły stan techniczny. Obszar cechował ograniczony zasób mieszkaniowy, brakowało utwardzonych dróg, a istniejące znajdowały się w złym stanie technicznym. Zauważalne były deficyty w postaci wysokiej jakości przestrzeni osiedlowej i obiektów sportowych. Na obszarze rewitalizacji, mimo dużego udziału terenów zielonych, brakowało miejsc o charakterze rekreacyjnym i wypoczynkowym, stanowiących przestrzeń do spotkań sąsiedzkich czy uprawiania sportu na świeżym powietrzu.

Przeprowadzona analiza wskazywała na konieczność podjęcia działań zmierzających do pełnego zabezpieczenia potrzeb rodzin, w tym także dzieci i seniorów, w  zakresie kompleksowego wsparcia we wszystkich cyklach życia. Celem tych działań powinno być wsparcie rodzin w prawidłowym pełnieniu swoich funkcji, wspomaganie dzieci i młodzieży w prawidłowym rozwoju psychospołecznym oraz zwiększenie dostępności usług opiekuńczych dla osób starszych, świadczonych w miejscu zamieszkania. W tym celu, położony na tym obszarze Miejski Dom Kultury, wymagał adaptacji do nowych warunków.

Gminny Program Rewitalizacji Śródmieścia w Człuchowie

Celem podjęcia interwencji, Rada Miejska w Człuchowie 30 października 2017 r. uchwaliła Gminy Program Rewitalizacji Śródmieścia (uchwała nr XXXIII.234.2017). Dokument został opracowany na lata 2017-2022. Jak wskazano, obszar rewitalizacji obejmujący Śródmieście Człuchowa powinien stać się obszarem dostosowanym do potrzeb miejscowej społeczności lokalnej, skupiającej się wokół pozytywnych zmian przeciwdziałających wykluczeniu z centralnym ośrodkiem tych zmian w nowopowstałym Centrum Rodzin oraz społeczności integrującej się w zagospodarowanych przestrzeniach publicznych.

Krótka charakterystyka obszaru rewitalizacji

Obszar rewitalizacji w Człuchowie położony jest na terenie jednostki urbanistycznej „Śródmieście" o powierzchni ok. 35ha. Zamieszkują go 3062 osoby, z czego ponad 2/3 w wieku produkcyjnym, co stanowi 26% mieszkańców gminy. Na obszarze przeważa zabudowa usługowo-mieszkalna. Jest to obszar znacznej części historycznego przedmieścia południowego, które rozwinęło się z początkiem XVI wieku w rejonie dzisiejszej ulicy Traugutta i Szczecińskiej oraz w części historycznego osiedla zachodniego. Ulice wchodzące w skład obszaru to: Garbarska, Jacka i Agatki, Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Osiedla Piastowskie i Wazów, Plac Bohaterów, Sobieskiego, Szczecińska, Średnia, Łąkowa i Traugutta.

Opis zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego

W ramach zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego realizowanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 prace infrastrukturalne finansowane w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego rozpoczęto 31 lipca 2018 roku, natomiast projekt społeczny finansowany w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego jest realizowany od 1 lutego 2021 r.

Efekty realizacji projektu można dostrzec na wielu płaszczyznach: od społecznej, kulturalnej i edukacyjnej, po infrastrukturalną i przestrzenną. Dzięki kompleksowemu podejściu do wspierania integracji społecznej mieszkańców zdegradowanego obszaru udało się podjąć jednocześnie działania kształtujące postawy społeczne i umożliwiające włączenie lokalnej społeczności w działania rewitalizacyjne, a także wykonać modernizację i adaptację istniejącej zabudowy oraz zagospodarowanie przestrzeni publicznej. Ogromne znaczenie ma również dostosowanie infrastruktury do funkcji społecznych, rekreacyjnych, kulturalnych i edukacyjnych.

Cele te zostały osiągnięte dzięki realizacji następujących zadań:

• Zadanie 1 - utworzenie „Centrum Rodzin" wraz z zagospodarowaniem terenu wokół budynku MDK w Człuchowie – w ramach zadania dokonano adaptacji części pomieszczeń należących do Miejskiego Domu Kultury, w których powstało Centrum Rodzin – placówka przeznaczona na cele społeczne, w której realizowany jest projekt kompleksowego wsparcia rodzin finansowany z EFS. To w Centrum koncentruje się integracja społeczności lokalnej z obszaru rewitalizacji. W ramach społecznej części zintegrowanego projektu rewitalizacyjnego realizowane są usługi kompleksowego wsparcia rodzin adresowane do dzieci, rodziców i seniorów. Prowadzone są tu konsultacje i poradnictwo specjalistyczne, terapia i mediacja, warsztaty umiejętności rodzicielskich, wsparcie środowiskowe, pomoc prawna, działają grupy wsparcia i samopomocowe. W ramach placówki wsparcia dziennego funkcjonuje pomoc w opiece i wychowaniu dzieci prowadzona w formie opiekuńczej i pracy podwórkowej. W ramach centrum usług opiekuńczych funkcjonuje klub seniora i świadczona jest pomoc pięciu opiekunek środowiskowych.
• Zadanie 2 – utworzenie przestrzeni publicznej dla mieszkańców Śródmieścia w Człuchowie wraz z ciągiem pieszo–jezdnym w ul. Szczecińskiej i połączenie z ul. Jacka i Agatki – w ramach zadania zagospodarowano nieatrakcyjną do tej pory przestrzeń publiczną, która pełni funkcję miejsca spotkań plenerowych i integracyjnych. Nowa przestrzeń położona jest blisko terenów nad brzegiem jeziora. Została wyposażona w plac zabaw, siłownię na świeżym powietrzu i altany rekreacyjne dla mieszkańców.
• Zadanie 3 – remonty wybranych elementów wspólnych w budynkach mieszkalnych wraz z zagospodarowaniem ich bezpośredniego otoczenia – zadanie zostało zrealizowane przed partnerów projektu – wspólnoty mieszkaniowe z obszaru rewitalizacji w Człuchowie, które dokonały remontów wybranych elementów wspólnych w budynkach – elewacji, dachu, klatek schodowych i zagospodarowania podwórek. W zadanie zaangażowanych było osiem wspólnot.
• Zadanie 4 – bezpośrednie zagospodarowanie otoczenia budynków Spółdzielni Mieszkaniowej „Pomorzanka" – w ramach realizowanego przez spółdzielnię mieszkaniową zadania dokonano zagospodarowania przestrzeni wokół budynków należących do spółdzielni – wymieniono ławki, zamontowano stojaki na rowery, wymieniono nawierzchnie parkingów i dróg dojazdowych, wykonano tereny rekreacyjne i nasadzono zieleń.
• Instrument elastyczności – uporządkowanie i zagospodarowanie sześciu podwórek oraz wykonanie nasadzeń przez mieszkańców – w ramach instrumentu elastyczności przeprowadzono działania integrujące społeczność lokalną – dokonano nasadzeń, pomalowania ławek, posadowienia koszy na śmieci i stojaków na rowery.

Całkowita wartość projektów rewitalizacyjnych to blisko 10,5 mln zł. Dofinansowanie ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego wynosi 5 mln zł.

Artykuł powstał we współpracy z Urzędem Miejskim w Człuchowie